Kaplam, kaplayan ve kuşatan demektir. İçlem ise bir kavramın kendine has özellikleriyle tanımlanmasıdır.
İçlem ile kaplam arasında ters orantı vardır. Birisi arttıkça diğeri azalır ya da birisi azaldıkça diğeri artar.
Bir örnekten yola çıkalım: Varlık > Canlı > Bitki > Çiçek > Gül
“Varlık” daha geneldir ve kaplamı çok, içlemi azdır. “Gül” az geneldir kaplamı daha az, içlemi daha çoktur. Buna göre, varlık bütün canlıları içine alır. Canlı kavramının içine bitkiler girer. Çiçek bir bitkidir. Gül de bir çiçektir. O hâlde kaplamı en geniş olan şey, “varlık”tır. İçlemi geniş olan ise “gül”dür. Çünkü güle, diğer çiçeklerden, bitkilerden, canlılardan ve varlıklardan birçok özelliğiyle ayrıldığı için gül denilmiştir.
Bir kavramın içine aldığı bireylerin ortak özellikleri o kavramın içlemini gösterir. “Gül” kavramının içlemini, ortak özellikleri olan “çiçek”, “bitki”, “canlı”, “varlık” vs. gösterir.
Kaplam, bir kavramın kapsadığı veya içine aldığı bireyleri, içlem ise bu bireylerin ortak özelliklerini gösterir. Başka bir deyişle kavramın kapsadığı konu ve nesneler onun kaplamını, işaret ettiği özellikler ise onun içlemini oluşturur.
Bir kavramın içlemi ile kaplamı ters orantılıdır. Kavramın kaplamı arttıkça içlemi azalır.
Aşağıdaki kavramlardan kaplamı en geniş olan genel kavram canlıdır. Diğer kavramlar onun kaplamında yer alır. Taşıdığı özellikler bakımından içlemi en fazla olan kavram ise yeşil eriktir. Diğer kavramlar onun içleminde yer alır. Yeşil erik kavramından bitki kavramına çıkıldığında yeşil erik ve erik olma özelliği kaybedilir. Canlı kavramından aşağı inildiğinde ise her basamakta daha az konu ve nesne kapsanır. Bu yüzden kaplam azalır. Örneğin; meyve kavramına inildiğinde artık bitki ve canlı türleri kapsanamaz.
Canlı > Bitki > Meyve > Erik > Yeşil erik
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM Kaynak: Ömer YILDIRIM'ın Kişisel Ders Notları. ****** Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 3. Sınıf "Klasik Mantık" Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM)
