Devlet öncesi toplum

Konu: Devlet öncesi toplum Salı Ağus. 20, 2013 11:19 am

Bugün bizler yaşamımızın her alanında ve her anında devletin varlığını farkında olsak ta olmasak ta hissederiz.Devlet,kişilere ve eşyaların mülkiyetine güvence sağlayan bir kurumdur.Bizim bakış açımıza bağlı olarak onu ne şekilde nitelersek niteleyelim politik bir otorite olmaksızın düzenli işleyen toplumsal yaşam düşünemeyiz.Oysa tarihin eski dönemlerinde devletin olmadığı toplumlar vardı.Resmi hukuk sistemine sahip olmayan bu tip toplumlar,kişisel çıkarların şiddet ve anarşiye yol açmaması için çok kuvvetli olan geleneksel kurallara uymak zorundaydılar.Yani toplumların düzenini devlet değil,örf ve adetler sağlıyordu.Devlet öncesi toplumları tanıyabilmek için bazı kavramların yakından incelenmesi gereklidir.
*
Soy zincirleri,soy grubu anlamına gelir.İlkel toplumda üyelik,yani o topluma mensup olmak,ortak bir atadan gelmekle mümkündür.Bu ise ya erkekler yoluyla yani babaerkil,ya da kadınlar yoluyla yani anaerkil olarak belirlenir.Ortak bir atadan erkek veya kadın yoluyla gelme durumu,yaygın olan toplumsal gruplardır.Soy zincirleri dışardan evliliğe dayanır.Yani eşler başka gruplardan seçilir.bu nedenle toplum birden çok soydan oluşuyordu.
*
Kabile toplumları çeşitli bölümlerden oluşur.Bu bölümler arasında kan bağı,evlilik, gelenekler,ortak bir ata,alış veriş ve törensel işbölümü gibi ilişkiler vardır.Şimdi bir kabile köyünü ele alalım.Hayalimizde bu köyü şu şekilde düşünelim:
Kartal bölümü:Kurt klanı ve Ayı klanı olarak iki ayrı bölgede yaşıyor.
Karga bölümü:Ceylan klanı ve Geyik klanı olarak iki ayrı bölgede yaşıyor.
Evlenmeler Kartal ve Karga bölümleri arasında mümkündür.Soy zinciri gerçek bir kan bağı sistemidir.Klan ise soy zinciri ve aile bağlarının ötesinde,üyelerini bağlayan ve savaş ya da din gibi ortak çıkarlarda birleştiren kültürel bir gruplaşmadır.Kurt ve Ayı klanlarına ait üyelerin aynı atadan gelen ortak gelenekleri vardır ve birbirlerine çok yakın akrabadırlar.Bu sebeple Karga bölümündeki Geyik ve Ceylan üyeleri ile evlenebilirler.Nufus artınca klan parçalanır ve bazı üyeler yeni bir köy kurarlar.Bunlar da zamanla öteki bölümlerin parçalanmış soylarıyla birleşirler.Böylece klan ve ikili örgütlenme yeni yerleşme bölgesinde tekrarlanmış olur.Büyüme ve parçalanma sonucu klan üyeleri kabile bölgesine dağılmış olur.Evlilikler aynı köyde de olsa farklı köyde de olsa gene iki ayrı bölüm arasında yapılır.İki bölüm arasındaki karşılıkli evlilik ve klanlar arası ilişkiler,kabileyi kaynaştıran bağlardır.Kurt klanına ait bir kişi başka köylerde de kendi klanının veya kardeş klanın üyelerini bulabilir.Gerektiğinde bu kişilerden yardım isteyebilir.Ayrıca kendi klanından kadınlarla evli olan Geyik ve Ceylan klanları ile akrabadır.
*
Devlet öncesi toplumlar büyüklükleri,bölümlerinin özellikleri ve bunların birleşme biçimlerine göre iki değişik türe ayrılır.Birinci tür,eşitlikçi kabile toplumudur.Aile,soy zinciri ve klan gibi bölümler ekonomik faaliyetlerde uzmanlaşmamıştır.Sosyal olarak eşit durumdadırlar ve kan bağı,evlilik ve soy gibi ilişkilerle kaynaşmışlardır.Her bölümün ayrı bir yetkilisi vardır.Aile reisi aile içindeki kadın ve çocukların lideridir.Yaşlılar gençlerden daha çok söz sahibidir.Ancak toplumsal bölümler arasındaki ilişkileri veya çalışmaları organize eden herhangi bir lider yoktur.
Erkekler ve kadınlar arasında bazı iş bölümleri olsa da her kişi kendi çalışma alanında aynı işle uğraşır.Böylece bütün ailelerin ekonomik faaliyetleri birbirine benzer.Herkesin oturduğu ev,üzerlerine giydikleri giysiler ve taktıkları süsler aynıdır.Kabile üyelerinin hepsi aynı çeşit araç kullanır,aynı yiyecekleri yer.Dinsel töreleri ve taptıkları tanrılar da ortaktır.Ancak bu durum toplumsal bölümlerin kendi kendilerine yetme sonucunu verdiği için birbirleriyle gerçek anlamda kaynaşmalarını engelleyen bir özellik taşır.Zira bir veya birkaç bölümün yok olması toplumun tümüne hiçbir zarar vermez.Sistemdeki bağlar üretim sürecinde işbirliği sağlamadığı için toplumun aşama yapması zaten mümkün değildir.Bazı toplumlarda kabile başkanı olsa bile etkili şekilde emir verme yetkisi yoktur.Veya zamanla sınırlıdır.Örneğin sadece av sırasında veya bazı törenlerde emir verme durumundadır.
*
Devlet öncesi ikinci örgüt türü şeflik veya hiyerarşik toplumdur.Uzmanlaşmış bölümler birbirine bağımlıdır.Basit te olsa bölümler arasında ekonomik dayanışma görülür.Bölümler birbirlerine benzerler ama siyasal ve ekonomik faaliyetlerde rütbe ve mevki farklılıkları vardır.Bazı aileler veya gruplar şef düzeyinde iken diğerleri halk konumundadır.Tek tek bireyler veya bazı aileler ya da bazı köy grupları ekonomik alanda uzman hale gelmiştir.Örneğin birtakım kişiler el sanatlarında,bazı aileler balıkçılık alanında bazı köyler de çiftçilikte yetkinlik kazanmışlardır.Bu uzmanlaşma genellikle şeflerin yönetiminde yürütülür.
Bir şefin gücü diğer kabile liderlerinin gücünden farklıdır.Şefler ekonomik faaliyetin yöneticisidir.Ev,tarla ve otlak için toprak dağıtımı yapmak onun yetkisindedir.Bazı kaynakların mevsimsiz kullanımını önlemek için tabular koyar.En önemlisi de dinsel gücü vardır.Ayrıca çatışan taraflar arasında arabuluculuk yaptığı için hukuksal yönleri de vardır.
*
Devlet öncesi toplumda sosyal faaliyetler akrabalar arasındadır.Bir soy zinciri içindeki yaşlı kuşaktan olan tüm erkekler ‘baba’,onların karıları ise ‘ana’dır.Bir kişinin karısının soy zincirinden olan tüm kadınlar ‘gelin’,onların erkek kardeşleri ‘kayınbirader’dir.Aynı kuşaktan olan tüm klan üyeleri ‘kardeş’ ve ‘bacı’dır.Akrabalığa ait görgü kuralları günümüz kanunları gibidir.Bu kuralların çiğnenmesi mutlaka cezalandırılmayla sonuçlanır.Örneğin bir babaya saygı göstermemek,bacıların yanında cinsel konulardan söz edilmesi.bir kardeşle yemeğin paylaşılmaması gibi suçlar,alaya alınmaktan başlayıp toplumdan kovulmaya kadar uzanan cezaları kapsar.Elbette yasa uygulayıcı resmi bir kurum yoktur.Ama yanlış davranışlarla başa çıkmanın belirli yolları vardır.Suç işleyen kişiler suçu işledikleri şekilde ceza görürler.Öç almak, zarara uğrayan kişinin hakkıdır.Bu durum ilkel toplumlarda görülen bireycilik olgusu ile ilgili bir konudur.

KAYNAK:
The Joy of Knowledge Encyclopaedia

Konu: Geri: Devlet öncesi toplum Salı Ağus. 20, 2013 11:20 am

‘Devlet öncesi toplum’ başlıklı yazımı bu kez yeni bir düzenleme ile tekrarlamak istiyorum
DEVLET ÖNCESİ KABİLE TOPLUMLARI
Devlet öncesi kabile toplumları iki aşama olarak ele alınır:
1- Devlet öncesi eşitlikçi kabile toplumu
2- Devlet öncesi şeflik veya hiyerarşik toplum
*
1-Devlet öncesi eşitlikçi kabile toplumu
Eşitlikçi kabile toplumunda aile,soy zinciri ve klan gibi bölümler için üretim eylemlerinde uzmanlaşma yoktur.
Her bölümün yetkilisi ayrıdır.
Aile reisi,aile içindeki kadın ve çocukların başıdır.
Aile işlerinde yaşlılar,genç üyelerden daha çok söz sahibidir.
Ancak toplumsal bölümler arasındaki ilişkileri ve üretimi koordine eden herhangi bir lider veya grup yoktur.
Erkeklerle kadınlar arasında bazı işbölümleri varsa da her biri kendi çalışma alanlarında aynı işlerle uğraşırlar.
Böylece bütün ailelerin ekonomik faaliyetleri birbirine benzer.
Başka bir ifade ile,her ailede aynı tip işbölümü bulunduğundan,bütün aileler yapı bakımından birbirine benzer.
Ev,giysi ve süs biçimi hemen herkeste aynıdır.
Bütün kabile üyeleri aynı çeşit araçları kullanır,aynı yiyecekleri yer,aynı dinsel töreyi uygular ve aynı tanrılara taparlar.
Bu tür birkaç toplumsal bölümün aynı oluşu,benzerlik üzerine kurulu bir toplumsal birliğin ortaya çıkışına neden olur.
Fakat toplumsal bölümlerin kendi kendilerine yetmeleri,gerçek anlamda birbirleriyle kaynaşmalarına engeldir.
Öyle ki bir veya birkaç bölümün kaybından toplum hiçbir zarar görmez.
Diğer taraftan bütün toplumlar liderden büsbütün yoksun değildir.
Ancak kabile başkanının genellikle emir verme yetkisi yoktur,ya da olsa bile içinde bulunulan durum ve zamanla sınırlıdır.
Örneğin bu yetkisini ancak av sırasında,savaşta veya törenlerde kullanabilir.
*
Eşitlikçi kabile toplumu için bir örnek verelim.
Bir kabile köyü 4 klan veya yerel bölüm içersin:
Kuş bölümü,Kartal klanı ve Akbaba klanı,
Çiçek bölümü,Zambak klanı ve Lale klanından oluşsun.
Bu durumda başlıca iki bölüm Kuş ve Çiçek bölümüdür.
Bunlar birbirleriyle evlenen iki yarı şeklindedir.
Zira soy zinciri gerçek bir kan bağı sistemidir.
Kartal ve Akbaba klanları üyelerinin aynı atadan gelen gelenekleri vardır ve birbirleriyle çok yakın akraba olduklarından Çiçek bölümündeki Zambak ve Lale klanlarının üyeleriyle evlenmeleri gerekmektedir.
Klan,nüfusu artınca parçalanır ve bazı üyeler yeni bir köy kurarlar.
Bunlar da zamanla öteki bölümlerin parçalanmış soylarıyla birleşirler.
Bu şekilde klan ve ikili örgütlenme bir başka üçüncü yerleşme bölgesinde de tekrarlanır.
Böylece büyüme ve parçalanmayla klan üyeleri kabile bölgesine dağılmış olurlar.
Ancak evlilikler aynı ya da farklı köylerde gene iki ayrı bölüm arasında yapılır.
İkili bölüm arasındaki karşılıklı evlilik ve klanlar arasındaki ilişkiler,kabileyi kaynaştıran bağlardır.
Kartal klanından bir kişi,öteki köylerde de kendi klanının ve kardeş klanın üyelerini bulabilir.
Gerektiğinde bu kişilerden konukseverlik, koruma ve yardım bekleyebilir.
Ayrıca kendi klanından kadınlarla evli Zambak va Lale klanlarıyla da akrabadır.
*
Sonuçlar:
Devlet öncesi eşitlikçi kabile toplumunda üretici güçler hem teknik olarak hem de üretim aracı yönünden oldukça basittir.
Üretim ilişkileri,yani üretim araçlarının mülkiyeti sınırlı sayıda kişilerin yönetiminde değildir.
Bu nedenle üretim güçleri ile üretim ilişkileri çelişkili bir durum yaratmıyordu.
Sınıf farkı olmadığı için herhangi bir otorite sözkonusu değildi.
Fazla ürün elde edilerek üretim faaliyetleri dışındaki insanların beslenmesi ve emeğin baskı altında tutulabilmesi için bu yapı yeterince dinamik değildi.
Üretim ve tüketimin durağan işlevi evliliklerle aynen korunmaktaydı.
Üstyapı kurumları,yani din,felsefe,sosyal yapılanma gibi pekçok olgu da ekonomik altyapı gibi durağandı.
Kısacası,içinde devletin de bulunduğu yeni bir üretim tarzına geçiş için yeni bir ara örgütlenme gerekliydi.
*
2-Devlet öncesi şeflik veya hiyerarşik toplum
Eşitlikçi kabile toplumunda aile,soy zinciri ve klan gibi bölümlerde üretim eylemlerinde uzmanlaşma yoktur.
Şeflik veya hiyerarşik toplumlarda ise uzmanlaşmış bölümler birbirlerine bağımlı olduklarından,bir ölçüde organik dayanışma sağlanmıştır.
Eşitlikçi kabile toplumunda bölümler genel anlamı ile eşittir.
Şeflik veya hiyerarşik toplumlarda ise bölümler birbirlerine benzemekle birlikte siyasal işlev ve ekonomik rollerde rütbe ve mevki bakımından farklılık vardır.
Bazı aile ve gruplar şefler düzeyindedir,ötekiler ise halk olarak kabul edilir.
Bireyler,aileler ve köy toplulukları,ekonomik uğraşlarında uzmanlaşmışlardır.
Kimileri el sanatları,kimileri balıkçılık,kimileri de çiftçilikle uğraşır.
Bu uzmanlaşma büyük ölçüde şeflerin yönetsel rolünden kaynaklanır.
Bir şefin gücü,öteki kabile liderlerininkinden birkaç bakımdan ayrılır.
Herşeyden önce şefler ekonominin yöneticileridir.
Herkese ev,tarla ve otlak için yeterince toprak sağlamak veya toprak dağıtımı yapmak zorundadırlar.
Bazı kaynakların mevsimlik kullanımını önlemek için tabular koymak ve ortak avlar düzenlemek te onların işidir.
Şefler vergileri yeniden dağıtarak uzman zanaatçıların çalışmalarını destekler.
Dinsel güçlerinin yanısıra çatışan taraflar arasında arabuluculuk yaptıkları için hukuksal görevleri vardır
Şeflik veya hiyerarşik toplumlarda uzmanlaşmış bölümler birbirlerine bağımlı olduklarından ve bir ölçüde organik dayanışma sağlandığından ekonomik faaliyetler, eşitlikçi kabile toplumuna göre daha dinamiktir.
*
Sonuçlar:
Devlet öncesi şeflik veya hiyerarşik toplumda üretim ilişkileri,yani üretim araçlarının mülkiyeti sınırlı sayıda kişilerin yönetimindedir. .
Üretim güçleri ile üretim ilişkileri çelişkili bir durum oluşturmaya başlamıştır.
Sınıf farkını oluşturan nedenler pekişmektedir.
Şefler ve üst sınıfların devlet şeklinde teşkilatlanmaları için süreç hazır hale geliyordu.
*
Elbette yeryüzündeki tüm topluluklar birbirlerinin aynısı değilllerdi ve aynı süreçleri yaşamamışlardı.
Çok yakın zamanlara kadar hem eşitlikçi kabile toplumu hem de şeflik veya hiyerarşik toplum şeklinde varlıklarını sürdüren örnekler vardı.
Birçok ilkel topluluklar tarihsel süreçte ya yok olmuşlar ya da başkaları tarafından boyunduruluk altına alınmışlardı.
En basit örneği Kuzey Amerika yerlileri için verebiliriz.
Bunlar kendi evrimlerini yapamadıkları için Amerikan hükümetleri tarafından kontrol altına alındılar.
Bu yazımda anlatmak istediğim,devletin kurulmasına varacak olan süreç için bir toplum modeli vermektir.
-alıntıdır-