Konu: İngiliz Said Paşa ve Günlüğü (Jurnal) Çarş. Ağus. 14, 2013 12:05 am
Yakın Tarihimize Dair Yeni Bir Kaynak Eser,
“İNGİLİZ SAİD PAŞA’NIN GÜNLÜĞÜ (JURNAL)“
Arı Sanat Yayınlarından Çıktı
Kitabı okurken Said Paşa ile birlikte İmparatorluk coğrafyasında gezinecek, dönemin en hararetli olaylarına tanık olacaksınız.
İngiliz Said Paşa, genellikle Sultan II. Abdülhamid devri başları mevzu bahis olduğunda anılan, Midhat Paşa’nın sürgünü ve Ali Suâvi hadisesi sebebiyle adı sık sık telaffuz edilen biridir. Ancak bu telaffuz genelde dar bir çerçeve içerisinde kalır. Dahası Mâbeyn’de görev aldığından yer yer zamanın Mâbeyn Başkâtibi Küçük Said Paşa ile karıştırılır.
Mühendishâne’den mezun olduktan sonra İngiltere’de gönderilen ve Edinburg Üniversitesi’nde eğitimin alan Said Paşa, üniversitenin yanı sıra çeşitli fabrikalarda uygulama eğitimi de görmüş, İngiliz dili ile kültürünü yakından tanımış, İngiltere’de dostluklar kurmuştur.
Said Paşa'nın Çemberlitaş II. Mahmud Türbesindeki Mezarı
Görevlerinde, İngiliz basınının daima ilgisini çeken Paşa’ya “İngiliz Said” denmesi de hiç şüphesiz bir tesadüf değildir. Nitekim ülkesinden döndükten sonra Osmanlı Devleti’nde İngiliz etkisinin en çok hissedildiği kurum olan, Bahriye’de görevlendirilmesi bağlamda değerlendirilebilir.
Bununla birlikte Said Paşa’nın hayatı çok farklı bir çizgide seyretmiştir. Uzun yıllar İngiltere’de bulunduğundan genellikle İngiliz tesirine açık noktalardaki vazifelere getirilir. Öncelikle İngiliz nüfuzunun en çok kendisini hissettirdiği bahriyede, İngiliz desteğine ihtiyaç duyulduğu dönemde Mâbeyn’de görevlendirilir. İngiliz basınına bakıldığında bu görevlendirmelerin memnuniyetle karşılandığı veya azledilmesinin teessüfe yol açtığı görülmektedir.
Öte yandan, üzerinde açık bir Avrupa desteği olan Midhat Paşa’nın azli ve sürgününü, Tersâne Konferansı kararlarının hafifletilmesini veya Ayastefanos Anlaşması’nın, Kıbrıs verilerek Berlin anlaşmasında baypas edilmesini Sultan II. Abdülhanmid, hep Said Paşa eliyle gerçekleştirmiş, böylece İngiliz desteğini veya tepkisini, asgariye taşımaya çalışmıştır.
Nitekim Sultan Hamid, Zeytun Ermeni olaylarında “İngilizleri yemlemek” için yine Said Paşa’nın eline ihtiyaç duymuş, İngilizlerin atanan her görevliyi şikâyet konusu ettiği bir anda son bir hamleyle Said Paşa sahaya sürmüştür.
Said Paşa’nın Günlüğü (Jurnal)
…
Said Paşa, Mâbeyn’de göreve başlamasının hemen ardından “Jurnal” adını verdiği bir günlük tutmaya başlamıştır. Olayları günü gününe işlediği bu eser, gerek İstanbul, gerekse taşradaki faaliyetlerini, gözlem ve tahlillerini içerir. Zeytun Ermeni olaylarına dair önemli bilgiler verdiği gibi Taif’e sürülen Damat Mahmud Paşa’nın Taif mektupları veya Konya valilik yılları gibi pek çok konuyu işler. Yakın dönem tarihi kaynakları arasında sayılabilecek niteliktedir.
…
Olayları günü gününe anlatan eser, Tanzimat’tan sonra neredeyse moda haline gelerek, pek çok devlet adamı, edebiyatçı, hekim, hatta memurun kaleme aldığı hâtırât özelliklerinden farklıdır. Kendi zamanı içerisinde oldukça nâdir ve Avrupaî bir tür niteliğindedir.
…
Yanda, Said Paşa’nın Jurnal adlı bir eserinden bir klişesi görülmektedir. Eserden önemli kısımlar yeni harflere çevrilerek “İngiliz Said Paşa ve Günlüğü” adlı kitap içierisine eklenmiştir
İngiliz (Eğinli) Said Paşa'nın Konya Valiligi Döneminde Yaptırdığı Konya Valilik Binası
